Krzesz Sebastian h. Leliwa (zm. ok. 1574), patron ariański. Syn Jana (zm. ok. 1545) i Katarzyny (zm. po 1557); pojawia się w źródłach w r. 1546 jako biorący udział w sąsiedzkich zwadach szlachcic. W r. 1552 podzielił się dziedzictwem ze swym starszym bratem Stanisławem, przy czym dostał większość rodzinnego gniazda Męciny, Miczaki i Wolę Miczakowską w pow. sądeckim. Następnie zaokrąglał, dzięki pożyczkom, swe posiadłości. Już ojciec K-a był podobno związany z różnowierstwem spiskim, a jego synowie zerwali zupełnie z Kościołem katolickim. K., założywszy folwark na rolach kmiecych i na plebańskich nowiznach, nie chciał z niego świadczyć na rzecz proboszcza Macieja, mimo toczonych w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych procesów i spadających cenzur kościelnych. Wprawdzie część należności musiał zapłacić, ale za to w l. 1553 i 1555 oskarżył plebana przed oficjałem biskupim o obraźliwe kazania, niedbalstwo i niemoralność. Opierał się także przeciw oddawaniu dziesięcin należnych samemu biskupowi. Biorąc często udział w bijatykach, K. w r. 1553 został poraniony przez Piotra, plebana z Chomranic.
Początki zboru w Męcinie łączono dotąd z r. 1557, ale wydaje się, że przypadają dopiero na l. 1560–1, kiedy to na zaproszenie dziedziców przybyli ministrowie Marek (z Lubowli?, z Siedmiogrodu?, Wiktor?) i Stanisław (Moicius?, Farnowski?). Dn. 22 IX 1561 r. «dwa panowie Krzeszowie» i ich minister «Marcus ex Transsylvania» wzięli udział w synodzie kalwińskim w Wodzisławiu; w r. 1563 minister w Męcinie Stanisław Moicius okazał się arianinem. Na czoło farnowiańskiego męcińskiego zboru wysunął się K., który wg umowy z 10 VIII 1573 r. stał się jego dziedzicznym patronem. Jest to zarazem ostatnia data z życia K-a, który zmarł przed 18 VI 1574 r. Nieraz bywał K. pełnomocnikiem procesowym, lecz jedynym śladem jego udziału w życiu politycznym jest to, że 26 X 1572 r. w czasie bezkrólewia pomógł zaprzyjaźnionemu staroście sądeckiemu Stanisławowi Mężykowi w likwidacji skutków zajazdu na Stary Sącz.
Ożeniony przed r. 1552 z Bogumiłą (zm. po 1580), córką Jana Otwinowskiego, pozostawił K. dzieci: Jana, Stanisława, Remigiana, Wojciecha, Krzysztofa, Kaspra, Katarzynę, żonę Zbigniewa Szalowskiego, Barbarę, żonę Wojciecha Chomętowskiego, oraz Dorotę i Zofię, żony Wojciecha i Mikołaja Wierzbiętów. Jego brat Stanisław (zm. ok. 1585) miał jeszcze dzieci: Pawła, Sebastiana, Jana, Zygmunta i Dorotę, żonę Bartłomieja Miłkowskiego; toteż Krzeszowie stali się jedną z najbardziej rozrodzonych rodzin ariańskich. Synowie K-a, Jan i Kasper, którzy słynęli ze swych operacji finansowych, musieli zwrócić w r. 1605 kościół męciński katolickiemu plebanowi Wojciechowi Piotrowskiemu, ale walczyli z nim nadal najostrzejszymi środkami. Jan korespondował w r. 1599 z Faustem Socynem i załatwiał mu zakupy na Spiszu.
Nowy Korbut (Piśm. staropolskie), III; Boniecki; – Budka W., Zbór w Gorlicach i jego patroni, „Reform. w Pol.” T. 3: 1924; Morawski S., Arianie polscy, Lw. 1906; tenże, Sądeczyzna, Kr. 1865 II 375, 388, 405, 407, 411–3, 416–7; Sygański J., Z życia domowego szlachty sandeckiej w epoce dynastii Wazów, Lw. 1910 s. 120–6; Tazbir J., Arianizm na ziemi sądeckiej, „Roczn. Sądecki” T. 8: 1967 s. 325, 330–1; Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce…, Kr. 1959; Wajsblum M., Dyteiści małopolscy, „Reform. w Pol.” T. 5: 1928 cz. 1; Żaboklicka A., Zadłużenie hipoteczne domów w Nowym Sączu w końcu XVI wieku, „Przegl. Hist.” T. 53: 1962 z. 4 s. 804; – Akta sejmikowe woj. krak.; Grzegorz Paweł z Brzezin, Krótkie wypisanie sprawy, która była o prawdziwym wyznaniu… w Krakowie i w Pińczowie r. 1563, Nieśwież 1564 k. E4 r.; Lasciana, 545–6; Polska XVI wieku pod względem rozsiedlenia się szlachty, „Herold Pol.” (Kr.) 1905 s. 104, 119; Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629, Wr. 1956; Socyn F., Listy, Oprac. L. Chmaj, W. 1959 II; Źródła Dziej., XIV 132; – Arch. Kurii Metrop. w Kr.: Officialia, t. 98 s. 438–9, t. 99 s. 799–800, 1140, t. 100 s. 361, 762–3, Wizytacja (własna) t. 5 s. C 82–3, Wizytacje z depozytu Kapit. Krak., t. 1 s. 369, t. 5 k. 19r.; Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac., t. 221 s. 744–6, 757–9, t. 222 s. 292–4, Castr. Sandec., t. 4 s. 166, 210, 231, 239, 292, 330–3, 447–8, 579–81, t. 5 s. 266, 268, 314, 494–7 t. 6 s. 185, 448–52, t. 7 s. 8, 71–2, 149, 285, 362, 707–13, 738–9, t. 10 s. 703–5, t. 13 s. 140–2, 383–4, t. 14 s. 12–3, 212–5, 367–8, 541–5, 708–9, 816–21, 834–5, t. 15 s. 655–9, t. 16 s. 639–43, 689–93, 1119–23, 1225–9, t. 17 s. 51–2, 875–8, t. 18 s. 139–40, t. 19 s. 77–80, 111, t. 20 s. 183–8, 596–7, 803, 961–3, t. 112 s. 93–5, t. 128 s. 164, 1335–6, Terr. Czchov., t. 17 s. 211, 391–3, t. 19 s. 1281–3, t. 20 s. 347, 487, 755–8, 779, 1152; B. Czart.: rkp. 1403 s. 34; B. Narod.: rkp. III 5750 k. 397v., 399.
Wacław Urban